ادبيات كودكان در سرزمين بختياري
فرآوري و تدوين: اسكندر مقصودي
دوران كودكي يكي از مهم ترين مراحل زندگي هر فرد به شمار مي رود،در اين دوره است كه كودك متناسب با نوع جامعه اي كه در آن زندگي ميكند با بسياري از آداب ، باورها ، هنجارها،ارزشها و دركل با فرهنگ وجامعه خود آشنا مي شود .در اين ميان خانواده با توجه به ميراث دار بودن تجربه ها و فرهنگ سنتي گذشتگان؛بيشترين تاثيررا برآموزش و پرورش كودك داشته و در شكل گيري شخصيت كودكان نقش مهمي به عهده دارد وخانواده اولين آموزشگاه و آموزگار فرهنگ و سنت هاي پيشين مردم مي شود .كودكانه ها را مي توان موضوعي از فرهنگ عامه دانست كه به نوعي با كودك و خواسته هاي او ارتباط دارد و به منظور پرورش و آموزش فكري،اخلاقي او،متناسب با شرايط و موقعيت جامعه، هنرمندانه به وسيله ي كودكان و يا براي كودكان ايجاد شده است . صادق هدايت در اين باره مي گويد : ترانه هاي كودكانه به اندازه ي با روحيه و زندگي بچه متناسب است كه هميشه نوع و تازه مانده و چيز ديگري نتوانسته جانشين آن نشده است .ترانه هاي كودكانه در ادبيات عاميانه طيف رنگارنگي از مضامين شاد، لطيف ، پرتحرك و جذاب را شامل مي شود كه در يك تقسيم بندي كلي: لالاييها،ترانه- بازيها، قصه ها،ترانه هاي نوازشي،محور اصلي آنهاست اين زمينه هاي متنوع در مجموع كتاب پرورش سنتي كودكا ن ما را در ادبيات ملي تشكيل مي دهند .سرایش(شعر) هنری است که پیوسته در هر جا و گاهی، ایل و مال را همراهی می کند. تا آنجا که گفته اند: مردمان اين سرزمين (بختياري)، با ترانه ای زاده می شوند و با ترانه ای جانسوز از این سرا می روند. گویش و ساختار این سروده ها به شمار شاخه و بار زندگی، گونه گون و رنگارنگ است. بازی کودکان با سروده ای ویژه جان می گیرد. همه بختیاریان شعرهای دوران کودکی خود را به یاد می آورند. آنگاه که دوستان را برای در کنار هم بودن و بازی فرا میخواندند:
بَردِه گَهپ، بَردِه کوچیر،تِیلِه یِه جُازِی....بَچه یَل، شوم، نخورین،بِیوین،رِیم،وِه بُازِی
سنگ بزرگ، سنگ كوچك ،تِیلِه یِه جُازِی....بَچه ها، شام، نخورید،بِیايید،برويم،بِه بُازِی
و بدينگونه يكديگررا براي به ميدان در آمدن و بازي دعوت مي كنند. و اينك نمونه اي از اشعار كودكانه :
« كـــوگ و غلا» ------ كبك و كلاغ « 78/11/11 »- ایذه- « الف ـ مهناي ايذوي»
|
دديم، بيـو، مينـه هوش گِرِم، كوگي، پر، بنوش
|
خواهرم به حياط خانه بيا كبكي با پر بنفش گرفته ام
|
|
افتو، اُـ وَي، پُشته تو بريم، جوستمه، يه موست جو
|
آفتاب به بالاي خانه آمده بروم تعدادي چوب پيداكنيم
|
|
چوهان، ياريم، وه، هونه بنديم سي كوگ مون، لونـه
|
چوب ها را به خانه بياوريم براي كبك مان لانه بسازيم
|
|
كوگن ايي نيم، وه مينس گوش ديم، صدا شرينس
|
كبك را در آن مي گذاريم/ به صداي شيرينش گوش ميدهيم
|
|
كوگوم ده ـ رار، صداته صداي قهقه هاته
|
كبك من آواز بخوان صداي قهقه ات را
|
|
كوگوم خوره، نون و ما س فر، ايي زنه، تا دِرْ چاس
|
كبكم نان و ماستي مي خورد تاعصر پرواز م كند
|
|
كوگوم، رنگ ، وا رنگه كوگوم، خيلي قشنگه
|
كبكم، رنگارنگ است كبكم، خيلي قشنگه
|
|
غلام، ا ُـ وَيد، سَره دا ر بونگ ايي زنه: غار غار
|
كلاغم، آمد، روي درخت بانگ مي زند : غار غار
|
|
كَوگوم، وِرِيسِه، اَز، خَـوْ « يَن تي» خـورِه، نون و اَوْ
|
كبكم،از خواب بر مي خيزد مقداري نان وآب مي خورد
|
|
كوگ و غلام، هومبازن سي دله يك، هوم رازن
|
كبك و كلاغم همبازي هستند آنها براي يكديگر همراز اند
|
|
غلام كه گود: غار غار نگوينس: زهره مار!
|
كلاغم كه گفت:غارغار به او نگوييد: زهر مار
|
|
غَلام، ناراحت ايي بو خولْقه، خوـ وِس، بد، ايي بو
|
كلاغم ناراحت مي شود اخلاق او بد مي شود
|
|
منابع:
- دنگ بی دونگ(ترانه های سکوت)- دفتر شعربه زبان بختیاری- سروده : الف - مهنای ایذوی-1368
- فرهنگ بازیها وکودکانه های سرزمین بختیاری - فرآوری و تدوین:اسکندر مقصودی-
|
نظرات شما عزیزان:
|
منوي اصلي
تبادل
لینک هوشمند
نويسنده: 